Turkije

Het rommelt in Turkije. Eerst waren er protestacties in Istanbul, gericht tegen de opoffering van een park voor een nieuw winkelcentrum en een moskee. Maar in razend tempo breiden de acties zich uit tot meer dan vijftig steden en hebben ze een politiek thema: premier Erdogan moet weg.

De geschiedenisles van vroeger ging over koningen, keizers en kabinetten, over godsdiensten en oorlogen. Bij het uitbreken van oorlogen, het waren er belachelijk veel, leerden we het onderscheid tussen aanleiding en oorzaak. De aanleiding is een willekeurige vlam die ergens in de pan slaat en die ontaardt in gevechtshandelingen. Je kunt zeggen: men zat er op te wachten, ‘t moest een keer beginnen. De oorzaak is het dieper liggende conflict en een al langer sluimerende afkeer. Veelal is sprake van opgekropte spanning, frustratie en woede, die zich uitdrukken in stromen lava van een vulkaan die tot uitbarsting komt.

Erdogan won drie verkiezingen en leek op rozen te zitten. Maar loyaliteit is broos. Meningen wijzigen snel, zeker als de eerste minister de agressie over zich afroept. Hij is nu zelf degene die olie op het vuur gooit, gebruikt grote en lelijke woorden tegen de demonstranten en doet geen handreikingen. Zo’n klimaat verscherpt het conflict en de kans op uitbreiding.

Vooral de jongere generaties in Turkije hebben de smaak geproefd van welvaart en groeiende individuele vrijheid, voor een deel onder invloed van hoe het in Westeuropese landen toegaat. Deze smaak motiveert en activeert jonge mensen tot het bewerkstelligen van morele vrijheid en zeggenschap over eigen levensvervulling.

De Turkse overheid doet er minstens verstandig aan het indringende protestsignaal serieus te nemen. Hooghartigheid is het verkeerde antwoord. Gezagsdragers die naast hun schoenen zijn gaan lopen – het is vaker vertoond – bereiden daarmee hun eigen ondergang. Een overweging zal ook zijn om de protesten neer te slaan. Het ongenoegen gaat dan ondergronds. De vulkaan komt eens weer tot uitbarsting!