Tegenlicht

Maandagavond, 15 april 2013, was voorlopig de laatste uitzending van Tegenlicht. Maar het keert gelukkig in september weer terug. Hoe kan het anders. Tegenlicht is het beste documentaireprogramma – dat haar blik steevast gericht houdt op de toekomst – van de Nederlandse publieke omroep. Van de commerciële omroep hoef je op dit terrein geen concurrentie te verwachten, maar dat terzijde.

Rode draad

Rode draad dit keer was de zoektocht naar factoren en uitingen van transitie, geduid als kiemen van het nieuwe Nederland. Centrale gast was professor Jan Rotmans. Hij is hoogleraar transitiekunde. De makers grepen terug op eerdere uitzendingen in het afgelopen seizoen en ontleenden daaraan voorbeelden van initiatieven die een illustratie zijn van sociale, economische en maatschappelijke vernieuwing. Mogelijk ontkiemen die.

Buurtzorg

Buurtzorg is een manier van organiseren, in kleinere zelfsturende teams, die uitgaat van een minimum aan overhead voor bestuur en management. Dit concept krijgt vaak en veel aandacht en wordt in sommige bestaande grote zorgondernemingen grif gekopieerd. Maar niet op de bedoelde manier, omdat besturings- en managementlagen en staforganen deels toch in stand worden gehouden. De kernboodschap is dat de samenleving van morgen nauwelijks emplooi te bieden heeft aan managers en bestuurders. Burgers en medewerkers, in allerlei verbonden vormen, hebben dat niet (meer) nodig en zijn op kleinschalige basis bij machte om uit zichzelf alle taken te volbrengen. Alle theorieën en studies over leiding en leiderschap ten spijt.
Het is overigens geen pleidooi voor anarchie, maar logisch is wel dat waar de overheid voor zorg veel minder geld te besteden heeft, men het liefst en het eerst snijdt in de indirecte kosten. Dat is al een grote verandering!

Oppervlakte

Origineel vond ik de uitwerking van kantelende oppervlakken. De vrucht van een inventieve ondernemer die in een dicht bebouwd land, zoals Nederland, heel veel dak-, gevel-en vloeroppervlak ziet en bedenkt hoe die klimatologisch en esthtisch het meest optimaal benut kan worden. De vele vierkante meters bijvoorbeeld die we claimen voor sportbeoefening – voetbal, hocky, tennis enzovoort – kunnen veel intensiever worden gebruikt door toepassing van kantelende panelen. Als de zon schijnt komen zonnecellen tevoorschijn. Geweldig.

Auto

Een derde sprekend voorbeeld is het matchen van de vraag naar autoritten en het aanbod daarvan door mensen die anders toch slechts alleen in die auto zitten. Ook werd aandacht besteed aan het delen van eigendom. Zodanig dat op een eenvoudige manier je auto aan een andere persoon in gebruik kan worden gegeven. Mensen gaan minder strak denken over privébezit.

Duurzaam

Veel voorbeelden hebben het belang van een duurzame wereld gemeen. Verder kan in een aantal gevallen gesproken worden over kleinschaligheid en weer andere transities zijn te duiden als ‘nieuwe economie’, onder meer door korte lijnen en menselijke maat, door de overzichtelijkheid van kleine gemeenschappen waarbinnen transacties zich voltrekken.

Innovaties hebben vaak wind tegen of vergen strijd, maar één ding is wel duidelijk: mensen die daarachter zitten zijn doorzetters die zich niet zomaar uit het veld laten slaan. Tegenlicht verbeeldt hoop. Hoop op een verlichte toekomst.

Voor meer: www.tegenlicht.vpro.nl