Onderdanen

Graag of niet maar onderdanen zijn we allemaal. In eerste instantie doet het woord denken aan totalitaire regimes waar de staat of de vorst de dienst uitmaakt. Maar het begrip strekt breder; we wonen allemaal in een land en vallen daardoor automatisch onder de jurisdictie van de daar geldende wet- en regelgeving.

Leef je in een democratie dan mag je er normaalgesproken op rekenen dat de onderdanen ook rechtsbescherming genieten. De overheid rekent zich tot taak om de vrijheid en veiligheid van haar burgers optimaal te waarborgen, te bewaken en te verdedigen.

Maar hoe gaat het als het land in oorlog is? De onderdanen blijven onderworpen aan het heersende regime, maar de vlag hangt toch anders. Als het goed is zal de vorst, regering of minister zijn verantwoordelijkheid ervaren als een paradox. Het tegenstrijdige is immers dat de bescherming van de inwoners vergt dat daarvoor wordt gevochten. Gevechtshandelingen waarvoor militairen moeten opdraven die het risico lopen dat met hun leven te moeten bekopen. Militairen genieten geen bescherming, zij bevinden zich aan het oorlogsfront en zijn pas weer veilig als het conflict is beslecht en de strijd kan worden gestaakt.

De geschiedenis leert hoe verschrikkelijk het in oorlogstijd kan toegaan. De Tweede wereldoorlog is (uiteindelijk) beslist in het nadeel van nazi-Duitsland door kwantitatief overmacht van de geallieerden. Vooral Rusland, onder Stalin, meende uit een onuitputbaar reservoir van inzetbare onderdanen te kunnen putten. Het deed hem niets.

Ook in tegenwoordige oorlogsvoering, bijvoorbeeld in Egypte en Syrië, zien we dat onderdanen gemaakt worden tot menselijke objecten die zonder scrupules worden ingezet om hun leven te wagen. Het wordt ze stomweg opgedragen of ze worden geronseld. Afzichtelijke praktijken zijn het. Ik heb aan het bordspel Stratego altijd al een hekel gehad.