Nederland als vervlogen droom

Auteur Thijs Kleinpaste | Titel Nederland als vervlogen droom | Uitgever Bert Bakker Amsterdam | Jaar 2013

Inleiding en aanleiding

Begin maart zag ik Thijs Kleinpaste (www.thijskleinpaste.nl) in Buitenhof. Iemand die op jonge leeftijd, hij is van 1989, een boek schrijft en zich daarmee mengt in een actueel en bewogen debat – namelijk wat stellen landsgrenzen (nog) voor? – verdient aandacht. Ik kocht zijn boek en las het.

Onderwerp

De auteur (historicus) neemt zijn lezers mee in een schets van ontwikkelingen en veranderingen sinds de Verlichting, uitmondend in een uitvergroting van de betekenis van het individu en het spoor dat het individualisme trekt. De invloed van internet is immens en plaatst de mens in een geheel andere verhouding tot zijn (sociale) omgeving. Herhaaldelijk duidt de auteur op ‘vloeibare’(ontleend aan Bauman) verhoudingen of op een vloeibaar tijdperk. Landsgrenzen spelen daarin niet, of steeds minder, een rol. De Nederlandse vlag, in ballonvorm op de omslag, wordt scherpzinnig doorgeprikt

Inhoud

Kleinpaste leidt u met zijn boek langs en door de geschriften van denkers, scheppers, filosofen, historici en auteurs van artikelen en essays. Niet met voetnoten geduid, maar achterin het boek in een alfabetisch register. Het leest niet altijd makkelijk, maar de geboden redeneringen blijken wel doordacht. Hij maakt de titel van het boek waar. Op bladzijde 192 staat: ‘Wat verdwijnt is dus niet zozeer de natie of het nationaal bewustzijn, maar de droom die erbij hoort.’ Die droom – of belofte –-is ‘vervlogen’ en heeft plaatsgemaakt voor een krachtig individualisme dat ruim baan krijgt door toedoen van de platforms die internet en sociale media bieden.

Kleinpaste schrijft liefdevol over zijn ouders, grootouders en over zijn broer aan wie hij zijn boek heeft opgedragen. Mooi. Ronduit aangrijpend vind ik het slot, de Epiloog. Ik kan die laatste zeven bladzijden oneindig vaak lezen. Daarin verwoordt hij de aardse betekenis van dromen: Bladzijde 233: ‘ …Maar de grond waarop dromen werkelijkheid worden is niet Europa. Het is de straat, de wijk, het dorp, de stad en het landschap waarin we geboren werden en opgroeiden: de plek die echt is, authentiek, de eerste drager van onze verlangens, waarvan het een tragedie zou zijn als die onherkenbaar werd. ‘ Het is welhaast van poëtische allure.

Commentaar

Het moeilijke, maar meer nog het controversiële, van het onderwerp zit in de gevoeligheid. De titel van het boek wekt de suggestie van een anachronistisch pleidooi. Dat blijkt het niet te zijn. Kleinpaste is niet van het type Verhofstadt en Cohn-Bendit die vurige politieke vertogen kunnen houden over de urgentie van een federaal Europa en over het verwerpelijke van het populistisch Nationalisme. Hij is veel meer de intellectueel die zeer belezen is en daardoor meer dan competent om respectabele erflaters in de geschiedenis te begrijpen en te interpreteren. Intussen manifesteert hij zich tussen hen tot een begenadigd denker. Volgens mij maken zijn intelligente interpretatie- en verbindingskracht én zijn ambitie hem tot een verlicht denker van deze tijd. We gaan nog veel van hem horen.

Woord

Bladzijde 231 Vooruitgangswaan
Op die plaats releveert Kleinpaste het zogenaamde vooruitgangsdenken. In zijn ogen is geen sprake van een bestemming of een gefixeerd doel. In elke tijd bedenken mensen zelf de richting van hun bestaan en dat staat ze maar te doen ook.

Zin

Bladzijde 27, hoofdstuk 1: het langzaam verkruimelen van de soevereine natiestaat vraagt om meer dan de poging om die tegen de klippen op te herstellen.
Op die plaats moet de lezer nog vat krijgen op het kernthema van het boek. Maar daar staat het. Het boek gaat over waaruit dat ‘meer’ kan bestaan, waarbij hier al de stelling wordt betrokken dat het nationalisme als ideologie in deze van geen betekenis is.