Collegetour

Collegetour heeft een mooie programmaformule met doorgaans boeiende gasten en het geeft de vloer aan jonge mensen die na een korte intro hun vraag stellen aan de gast.

Het gebeurt me niet vaak, maar gisteren stoorde ik me mateloos aan de presentator Twan Huys. Op Twitter bleek dat ik lang niet de enige was. Hij ontspoorde door zelf de vloer op te eisen, in plaats van veel meer studenten de gelegenheid te bieden hun vragen te stellen. Daarnaast bleken in de conversaties met Diederik Samsom aloude aanvechtbare stijlfiguren in het ‘vraag- en antwoordspel’ tussen politici en journalisten. Ik belicht er vier.

Eén: politici willen niet altijd alles zeggen. En ze hebben gelijk ook! De media fungeren als filter en poortwachter. Zij bepalen wat in de krant, op de radio en tv komt. Politici weten maar al te goed dat interviews bedoeld zijn om opmerkelijke uitspraken te ontlokken. Daarmee ‘maken’ zij het nieuws. Een voorbeeld is dat Samsom een duidelijke mening heeft over het koningshuis. Hij is een republikein en geen orangist. Maar hij en de PvdA hebben er helemaal geen zin daarvan een prioritair politiek issue te maken. Veel andere onderwerpen zijn nu belangrijker. Ik snap, tegen deze achtergrond, dat hij liever geen vragen over het koninkrijk als staatsvorm beantwoordt, want hij loopt er het risico mee dat onbedoeld alle aandacht daarnaar uitgaat. Dat is het hem niet waard. Samsom heeft de vrijheid die afweging te maken.

Mijn stelregel is: de vraagsteller gaat over de vraag en de gast over het antwoord. Het is niet realistisch ja-en-nee-antwoorden te verlangen. Dat doet geen recht aan de belangen die op het spel kunnen staan. Bovendien moet de interviewer niet de vraag stellen om het antwoord dat hij zelf vermoedt of verlangt te krijgen. Toch hebben veel journalisten daar een handje van. Niet de nieuwsgierigheid naar het antwoord speelt dan een rol, maar de totstandbrenging van het construct dat ze zelf al in hun hoofd hebben. Interviewers moeten zich natuurlijk vrij voelen om te onderbreken en de beoogde richting in het gesprek te houden. Maar de geïnterviewde mag en moet, wat mij betreft, duidelijk zijn over wat hij kwijt wil. Dat schept duidelijkheid. In het eerder gekozen voorbeeld had Samsom kunnen zeggen: dit onderwerp heeft voor mij geen enkele prioriteit dus ik ga er niet op in. Misschien een andere keer.

Politici lopen vaak op eieren en dat beïnvloedt hun manier van spreken. Omzichtig en met meel in de mond. Maar het is ook zelden goed. Dijsselbloem was vorig weekend en begin deze week tamelijk duidelijk met zijn opmerking dat het niet standaard de Europese burgers kunnen zijn die opdraaien voor de kolossale bedragen die gemoeid zijn met reddingsoperaties van banken en lidstaten. De kritiek die hij oogstte was niet mals. Dit kan je ook treffen als je duidelijke taal spreekt en het zijn, ook dan, journalisten die vlijmscherp schrijven, spreken en selecteren (!)
De mooiste vraaggesprekken zijn, vind ik, die waarin standpunten zorgvuldig worden omkleed met overwegingen en argumenten. Anders dan het uitvergroten van ongelukkige quotes die een politicus zich in een onbewaakt ogenblik laat ontvallen.

Collegetour was gisteren niet live. Ik had daar geen erg in, maar maakte het op uit een tweet van een studente die meldde dat ze uit de uitzending was geknipt. Dat maakt het nog sneuer. Ik kan me voorstellen dat in live uitzendingen een dynamiek ontstaat die niet werd beoogd, maar zoveel kracht had dat het moest gaan zoals het ging. In dit geval echter is zelfs bij het monteren de keus gemaakt om er een ‘Twan Huys-show’ van te maken. Reden voor een rode kaart en wat mij betreft voor de rest van het jaar geschorst. Ik kom op de vierde en laatste stijlfiguur die met rasse schreden evident is geworden op de Nederlandse televisie namelijk het hoge eigen ego van journalisten. Mannen en vrouwen die het te veel met zichzelf getroffen hebben, terwijl hun vak in de kern ten dienste staat van anderen: hun gasten en het publiek.

Op Twitter schreef iemand gisteravond: ‘Twan Huys doet een Van Nieuwkerkje en Kockelmannetje door er telkens doorheen te praten en door gespeelde felheid.’ Ik vond dat heel mooi geformuleerd en schaar mij er met genoegen achter.