Bestuurlijke drukte

In EenVandaag op 18 februari 2013 was minister Plasterk te gast. Hij kreeg de vraag waarom de regering provincies wil samenvoegen. Zijn antwoord: ‘minder bestuurlijke drukte’. Mogelijk dat hij zich met deze verstandige overweging baseert op het boekje ‘De wet van de bestuurlijke drukte’ van A.C.J. de Leeuw. De eerste druk is al van 1984, bijna dertig jaar geleden. We leren blijkbaar langzaam.

De kern van De Leeuws betoog – kort samengevat – is dat verband bestaat tussen bestuurlijke inspanning en bestuurlijk effect. In bepaalde omstandigheden kan het zo zijn dat door een overdaad van bestuurlijke inspanning het effect daarvan niet eens gelijk blijft, maar zelfs afneemt. Je raakt dus verder van huis. Plasterk duidde op allerlei interprovinciale overlegstructuren die bedoeld zijn om beleid af te stemmen, maar die in werkelijkheid de vrijblijvende tafels van belangenstrijd en meningsverschil zijn. De bevoegdheden blijven bij de provincies zelf.

Binnen de al sinds Thorbecke gevestigde drielaagse structuur van rijk, provincies en gemeenten, moet je voor een voorgenomen wezenlijke verandering van gevestigde bestuurders en ambtenaren geen steun verwachten. Het is snijden in eigen vlees en daar hebben maar weinig mensen trek in. Motieven van afwijzing – het is een bekend verhaal – hebben te maken met historisch besef, regionale identiteit en streekgebonden cultuur. Maar Plasterk heeft gelijk als hij zegt dat die onvoldoende grond vormen voor een kostbare bestuurslaag. Zijn plannen bruuskeren lokale en regionale waarden niet.

Het kabinet kiest voor schaalvergroting en niet voor het wegnemen van een complete bestuurslaag. Dat had ook gekund en zou beter zijn. Belangrijker voor bestuurlijke herstructurering is immers het motief dat de internationale oriëntatie van landen, zeker in sociaal-economisch opzicht, groter wordt. De consequentie is dat de Europese Unie meer betekenis en impact krijgt. Dan kan op nationaal niveau wel een bestuurslaag verdwijnen. Het is de logische vertaling van veranderende verhoudingen op wereldschaal.

Snijden en veranderen leidt tot gedoe. Maar gedoe krijgen we toch; over hele maar evengoed over halve maatregelen. Het appel dat het kabinet doet op de samenleving is groot. Meer private financiering en minder overheid. Meer specifiek maatwerk, minder generieke voorzieningen. Meer kleinschalig en belangeloos, minder institutioneel. Het moet gezegd dat in dit rijtje goed past: minder bestuurlijke lagen, meer bestuurlijk effect. Ik ben benieuwd hoe moedig en volhardend het kabinet zal zijn. Als in het vlees niet gesneden wordt, zullen er dan wel de tanden in komen en blijven staan? Het is te hopen, tot het resultaat is geboekt.